Hạt sẻn có ý nghĩa và công dụng như thế nào?

Hạt sẻn hay còn được gọi là mắc khén – một loại dược liệu được biết đến với tác dụng kháng viêm, giảm đau tự nhiên. Vị thuốc này được sử dụng để điều trị đau nhức xương khớp, phong thấp, ăn không tiêu, dạ dày bằng cách sắc uống hoặc ngâm rượu.

• Tên gọi khác: Hạt sẻn, cây xuyên tiêu, cây sưng , cây hoàng lực, cây sẻng vàng. Dân tộc Thái gọi mắc khén là mác khén, người Hmông gọi là chứ xá và người dân tộc Tày gọi là chiêu khạt.
• Tên khoa học: Zanthoxylum nitidum DC
• Họ: Cam ( Rutaceae)

Đặc điểm về cây hạt sẻn

Hạt sẻn gia vị đặc sản Tây Bắc nổi tiếng là mắc khén rừng chuyên chế biến các món nướng quay rán và làm đồ chấm đặc biệt thơm ngon. Tuy nhiên nó còn có dược tính có công dụng chữa bệnh hiệu quả!

Mô tả

Mắc khén là cây thân gỗ nhỏ sống lâu năm. Cây phát triển có thể đạt chiều cao lên tới 15m, đường kính thân khoảng 16cm. Cây có nhiều cành, mỗi cành có chiều dài từ 1 – 2 mét, vỏ ngoài màu đỏ nhạt và có nhiều gai ngắn, dẹt.

Lá của cây thuộc dạng lá kép lông chim. Mỗi lá có từ 2 – 3 đôi lá chét mọc theo kiểu đối xứng nhau. Cuống lá hơi tròn, đầu là nhọn, ở giữa có gân chính. Ở mặt trên và dưới lá nơi gân chính đều có gai.

Hoa sẻn mọc thành chùm đâm ra từ các kẽ lá, màu vàng. Quả nhỏ được tạo thành từ 1 – 5 mảnh vỏ ghép lại. Lớp vỏ ngoài quả cứng, nhăn nheo. Nhấm quả thấy có mùi thơm, vị đắng. Bên trong chứa một hạt màu đen bóng, mùi thơm như chanh.

Phân bố, thu hái và chế biến

Cây hạt sẻn mọc hoang ở nhiều khu vực trên cả nước. Cây được tìm thấy nhiều nhất ở các tỉnh miền núi đá ở phía Bắc như: Hòa Bình, Lào Cai, Sơn La, Yên Bái, Cao Bằng, Thái Nguyên, Điện Biên, Lạng Sơn, Hà Tây, Nghệ An hay Hà Tĩnh. Trên thế giới, cây mắc khén còn có ở Trung Quốc. Nhiều nhất là các tỉnh Hải Nam, Quảng Tây hay Quảng Đông.

Bộ phận được sử dụng trên cây mắc khén chủ yếu là hạt. Ngoài tác dụng làm dược liệu, hạt sẻn còn được người dân các tỉnh miền núi sử dụng như một loại gia vị tẩm ướp trong các món nướng hoặc thêm vào nước chấm. Một số nơi gọi hạt sẻn là mắc khén hoặc hạt tiêu rừng.

Rễ cây mắc khén có thể thu hái quanh năm. Sau khi mang về rửa sạch đất cát, thái lát mỏng đem phơi hoặc sấy khô. Quả được thu hoạch từ tháng 9 – tháng 11 trong năm. Những chùm quả chín đỏ sẽ được người dân hái mang về phơi khô, đóng vào các túi ni lông dùng dần.

Thành phần hóa học

Trong hạt sẻn chứa thành phần chủ yếu là tinh dầu, bao gồm các chất như:

• Limonene
• Linalool
• Geanial
• Neral

Tác dụng dược lý của hạt sẻn

Hạt sẻn có vị cay, tính ôn. Quy kinh Tỳ, Phế, Thận và có nhiều tác dụng điều trị đa dạng bệnh lý:

Theo y học cổ truyền

Đông y cho rằng, mắc khén có tác dụng trừ hàn, ôn trung, trợ tiêu hóa và sát hồi trùng. Chủ trị:

• Đau dạ dày
• Tẩy giun sán
• Thổ tả
• Khó tiêu
• Đau nhức xương khớp
• Nhức răng
• Tê thấp
• Cảm lạnh
• Sốt rét kinh niên

Theo nghiên cứu hiện đại

Nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra, mắc khén có những tác dụng như sau:

• Kháng khuẩn: Thành phần alcaloid cùng tinh dầu trong hạt mắc khén có khả năng ức chế một số chủng vi khuẩn, virus. Chiết xuất từ rễ cây cũng thể hiện rõ tác dụng kháng khuẩn.
• Giảm đau: Sử dụng rượu ngâm mắc khén để xoa bóp giúp giảm đau trong các trường hợp bị bệnh xương khớp, tụ máu, bầm tím ngoài da.

Mắc khén có độc nhẹ nên khi sử dụng cần tham khảo ý kiến thầy thuốc để được tư vấn liều dùng an toàn. Người bệnh có thể sắc uống, bôi ngoài, làm gia vị hoặc ngâm rượu.

Bài thuốc chữa bệnh sử dụng hạt sẻn

Hạt mắc khén có thể áp dụng điều trị nhiều bài thuốc chữa dạ dày, phong tê thấp, nhức xương…

Chữa đầy bụng, ăn uống lâu tiêu do bệnh dạ dày

Hạt sẻn khô cho vào chảo nóng sao thơm, giã thành bột mịn. Mỗi bữa lấy một ít rắc vào nước mắn hoặc thức ăn tương tự như dùng tiêu.

Điều trị bệnh tê thấp, sốt rét kinh niên

Mỗi ngày lấy 4 – 8 gram rễ mắc khén đem sắc uống hoặc có thể ngâm rượu sử dụng.

Tẩy giun sán

Lấy 12 – 15 hạt sẻn phơi khô, sao vàng, tán thành bột mịn. Để tẩy giun, pha với nước ấm uống vào buổi sáng sớm khi mới vừa ngủ dậy.

Chấm dứt tình trạng đau nhức răng

Hạt mắc khén phơi khô, giã thành bột mịn. Khi bị đau nhức răng, lấy một ít bột thuốc bôi vào chỗ răng bị đau.

Rượu mắc khén chữa đau nhức xương khớp, bệnh phong thấp

Dùng rễ cây mắc khén rửa sạch, thái lát mỏng rồi đem phơi hoặc sấy khô. Sao vàng, hạ thổ xuống nền đất sạch cho nguội. Cứ 1kg rễ mắc khén cho vào bình thủy tinh ngâm chung với 2,5 lít rượu trắng. Sau 30 ngày có thể lấy rượu ra dùng. Để trị đau nhức xương khớp hoặc bệnh phong thấp, mỗi lần uống 10 – 15ml trong các bữa ăn.

Món ăn được làm từ hạt sẻn – Trâu nướng hạt sẻn

Món ăn này khá cầu kỳ, tuy nhiên lại mang đến một hương vị rất mới lạ khiến người chưa ăn thì muốn ăn thử mà người ăn rồi thì muốn ăn thêm nữa. Nếu bạn muốn thưởng thức món ăn mới lạ này mà chưa biết ở đâu có thì hãy tham khảo  traukinhbac.com. Đảm bảo món ăn sẽ không làm bạn thất vọng đâu!

Lưu ý khi sử dụng hạt sẻn

Để sử dụng hạt sẻn an toàn, bạn cần nắm rõ một vài lưu ý sau đây:

• Mắc khén là vị thuốc có độc nên không được lạm dụng quá mức ngay cả khi sắc uống hay làm gia vị.
• Không sử dụng mắc khén liên tục trong thời gian dài dễ gây ngộ độc
• Trẻ em, phụ nữ đang có thai hoặc sau sinh không nên dùng mắc khén
• Trường hợp bị dị ứng với một trong các thành phần hóa học của dược liệu cũng không nên sử dụng.
• Các chuyên gia khuyến nghị, mỗi người chỉ nên sử dụng khoảng 3- 6g hạt mắc hén/1 lần
• Trước khi áp dụng các bài thuốc, người bệnh nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ hoặc chuyên viên y tế.
• Tác dụng của các bài thuốc từ thảo mộc sẽ diễn ra chậm hơn thuốc Tây. Do đó, người dùng cần kiên trì sử dụng.
• Không sử dụng nghệ với liều lượng vượt khuyến cáo có thể sẽ gây nóng trong, tiết nhiều mồ hôi,…
• Hiệu quả của các bài thuốc còn tùy thuộc vào cơ địa và thể trạng ở mỗi người. Nếu cơ thể bị dị ứng hoặc dùng thuốc một thời gian dài không thấy có tác dụng, người dùng nên ngưng dùng thuốc và đến gặp bác sĩ để được tư vấn phương pháp chữa trị khác.
• Trong quá trình dùng thuốc, nếu cơ thể xuất hiện triệu chứng lạ, người bệnh nên tạm ngưng dùng thuốc, để gặp bác sĩ để được hướng dẫn cách xử lý.

Việc lực chọn sử dụng hạt sẻn hỗ trợ điều trị bệnh lý đường tiêu hóa được nhiều người bệnh tin chọn. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia y tế nhận định, bài thuốc khó có tác dụng điều trị dứt điểm, chỉ giảm cơn đau tức thời.

Vậy qua những thông tin trên mà Trâu Kinh Bắc chia sẻ, hy vọng đã giúp bạn đọc hiểu thêm phần nào về công dụng cũng như ý nghĩa của hạt sẻn. Cảm ơn các bạn đã quan tâm tới bài viết của nhà hàng Trâu Kinh Bắc, nếu có thắc mắc hay câu hỏi nào thì xin gửi về email được ghi bên dưới!

——-
???̛̣? đ?̛?: http://traukinhbac.com/menu-trau-kinh-bac-hoi-quan-1976/
Facebook: https://www.facebook.com/hoiquan1976traukinhbac
————-
??̛ ??̛̉ ?:
??̣̂? ???́? ???? – ???̂? ???? ??̆́?
???: ??̂́ ??, ???̀?? ???́?, ??̂̀? ???̂́?, ??̀ ??̣̂?
???????: ???? ??? ???
?????: traukinhbacthanhthai@gmail.com
??̛ ??̛̉ ?:
???̂? ???? ??̆́? – ??? Đ?̣̂? ??̂́?
???: ??? Đ?̣̂? ??̂́? ?? Đ?̀?? ??̀ ??̣̂?
Đ?: ??? ???? ????
???????: ???? ??? ???
??̛ ??̛̉ ?:
???̂? ???? ??̆́? – ???̀?? ???̂́?_???̣̂?
???: ?? ???̀?? ???̂́? ???̣̂?, ????̃? Đ?̂, ??̂̀? ???̂́?, ??̀ ??̣̂?
???????: ???? ??? ???
??̛ ??̛̉ ?:
???̂? ???? ??̆́? – ??? ???̣? ??̂?
???: ??? ???̣? ??̂?, ???? ???̂?, ??̀ ??̣̂?
???????: ???? ??? ???